21 Ιούλ Η κλιματική αλλαγή γεννά περιβαλλοντικούς μετανάστες
Η κλιματική αλλαγή γεννά περιβαλλοντικούς μετανάστες. Για τους ανθρώπους των Νήσων Μάρσαλ ο καθημερινός έλεγχος των τειχών που προστατεύουν τα σπίτια τους από τη θάλασσα αποτελεί έργο επιβίωσης. Τα επίπεδα της θάλασσας σε αυτό το τμήμα του Δυτικού Ειρηνικού αυξάνονται κατά 12 χιλιοστά ετησίως – τέσσερις φορές περισσότερο από τον παγκόσμιο μέσο όρο – ενώ η αντιμετώπιση της αυξανόμενης στάθμης υδάτων με σακιά, σκυρόδεμα και μέταλλο αποτελεί μια εξαιρετικά επίπονη και ανώφελη εργασία.
Τον περασμένο αιώνα οκτώ νησιά στην κοντινή Μικρονησία βυθίστηκαν κάτω από τον ωκεανό, ενώ τα περισσότερα από τα νησιά Μάρσαλ είναι πιθανό να έχουν την ίδια κατάληξη μέσα στις επόμενες δεκαετίες.
Το φαινόμενο αυτό δεν απειλεί νησιά μόνο του Ειρηνικού Ωκεανού, αλλά στην πραγματικότητα αποτελεί ένα παγκόσμιο ζήτημα. Για παράδειγμα, η ολοένα αυξανόμενη συχνότητα και ένταση των ξηρασιών, των πλημμυρών και άλλων καταστροφικών γεγονότων αναγκάζει τους κατοίκους σε χώρες της Αφρικής, όπως ο Νίγηρας και το Μάλι, αλλά και της Ασίας να εγκαταλείψουν τα νοικοκυριά τους και να αναζητήσουν μια νέα αρχή σε πιο ευνοϊκές περιοχές.
Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα είτε σήμερα είτε μέσα στα επόμενα χρόνια οι περισσότερες από τις χώρες του κόσμου να επηρεαστούν από τα κύματα μετανάστευσης λόγω της κλιματικής αλλαγής, είτε πρόκειται για χώρες προέλευσης είτε χώρες διέλευσης, ή για χώρες προορισμού. Χωρίς αμφιβολία, η Ευρώπη και κατά συνέπεια η Ελλάδα καλούνται να αντιμετωπίσουν αυτό το πρότυπο περιβαλλοντικής μετανάστευσης λόγω της ευημερίας και της εγγύτητας τους στις αφρικανικές και ασιατικές ακτές.
Κατά την τελευταία δεκαετία, η ευρωπαϊκή και η ελληνική εθνική πολιτική επικεντρώθηκαν κυρίως στην αντιμετώπιση των επειγόντων περιστατικών που προκύπτουν από τη μεταναστευτική κρίση στη Μεσόγειο. Ωστόσο, ελάχιστες προσπάθειες έχουν καταβληθεί για την αντιμετώπιση των κύριων αιτιών της μεταναστευτικής κρίσης, όπως είναι η κλιματική αλλαγή στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες.
Στην πραγματικότητα, οι περισσότερες επενδύσεις για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού κύματος στην Ευρώπη διατέθηκαν κυρίως για την επανεγκατάσταση και κάλυψη των βασικών αναγκών των ήδη υπαρχόντων προσφύγων, ενώ πολύ λίγες ήταν οι επενδύσεις στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες με σκοπό τον μετριασμό των ζημιών λόγω της κλιματικής αλλαγής, και κατά συνέπεια την αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής μετανάστευσης στις χώρες «αφετηρίας» του προβλήματος αυτού. Μια τέτοια περιορισμένη παρέμβαση οφείλεται στην έλλειψη κατανόησης της αναπόσπαστης σχέσης μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και της μετανάστευσης. Το γεγονός αυτό εμποδίζει τους πολιτικούς ιθύνοντες να λαμβάνουν σχετικές και αποτελεσματικές αποφάσεις για τα αυξανόμενα μεταναστευτικά κύματα προς την Ευρώπη.
Τα στοιχεία για το ποσοστό των ανθρώπων που επιλέγουν να μεταναστεύσουν λόγω δυσμενών συνθηκών που οφείλονται στην αλλαγή του κλίματος σήμερα αλλά και στα επόμενα χρόνια είναι ανεπαρκή. Στην προσπάθεια να καλυφθεί αυτό το κενό γνώσης και να δοθούν απαντήσεις ώστε να βοηθηθούν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής να βρουν λύσεις για την αντιμετώπιση των προαναφερθέντων ζητημάτων, ερευνητές του FAME Lab πραγματοποίησαν βιβλιογραφική ανασκόπηση με σκοπό να αξιολογηθεί με ποιον τρόπο και σε ποιον βαθμό η κλιματική αλλαγή επηρεάζει τη μετανάστευση.
Αρχικά, δύο ανεξάρτητοι ερευνητές μελέτησαν 3.918 επιστημονικά άρθρα ώστε να επιλέξουν τις δημοσιεύσεις οι οποίες παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τη συσχέτιση της κλιματικής αλλαγής με τη μετανάστευση. Από τα 3.918 επιλέχθηκαν 81 άρθρα. Συνολικά, οι 81 μελέτες αξιολόγησαν στοιχεία μετανάστευσης 1,6 δισεκατομμυρίων ατόμων από 196 χώρες. Στη συνέχεια, οι δύο ερευνητές εξήγαγαν τα κύρια αποτελέσματα κάθε άρθρου τα οποία αναλύθηκαν και παρήχθησαν τα τελικά αποτελέσματα.
Αρχικά, τα αποτελέσματα αυτά έδειξαν ότι το 25% των ανθρώπων που μετανάστευσαν ή είχαν σκοπό να μεταναστεύσουν, διέκριναν την κλιματική αλλαγή ως έναν από τους κύριους λόγους που τους ώθησε στη απόφαση της μετανάστευσης. Επίσης, παρατηρήθηκε ότι για κάθε αύξηση ή μείωση κατά έναν βαθμό της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας, όπως επίσης εξαιτίας ισχυρών βροχοπτώσεων ή ανέμων, εκατομμύρια άνθρωποι που κατοικούν σε λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες θα μετακινούνται είτε εντός της χώρας διαμονής τους είτε σε χώρα του εξωτερικού σε ετήσια βάση. Συνεπώς, διαπιστώθηκε μια σαφής σχέση μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και της μετανάστευσης, με την ένταση του μεταναστευτικού κύματος να είναι ανάλογη των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.
Η κλιματική αλλαγή αναμένεται να επιδεινωθεί τα επόμενα χρόνια. Ως εκ τούτου, θεωρούμε επιτακτική ανάγκη οι κυβερνήσεις στην Ευρώπη να επενδύσουν στη συνεργασία τους με τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες για την προώθηση στρατηγικών προσαρμογής των χωρών αυτών στις νέες κλιματολογικές συνθήκες, και με τον τρόπο αυτόν να περιορίσουν το μέγεθος νέου κύματος μετανάστευσης στην Ευρώπη. Τέλος, οι προσπάθειες σε ατομικό επίπεδο για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής είναι εξίσου σημαντικές, όπως για παράδειγμα η κατανάλωση τοπικών τροφίμων, η χρήση ποδηλάτου ως μέσου μετακίνησης, και η υποστήριξη πολιτικών ηγετών που θα εφαρμόζουν μέτρα για ένα χαμηλό σε ανθρακικό αποτύπωμα βιώσιμο μέλλον.
Davide Testa, ερευνητής, Εργαστήριο Περιβαλλοντικής Φυσιολογίας FAME Lab, Σχολή Επιστήμης Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού – Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.